การตานก๋วยสลากวัดดอนแก้ว

ทานสลากภัตต์ หรือกิ๋นสลาก

ทานสลากภัตต์ หรือกิ๋นสลากของวัดดอนแก้ว อ.สารภี จ.เชียงใหม่

ในสมัยพุทธกาลทานสลาก หรือก๋วยสลาก คือการทำบุญสลากภัตต์อันเป็นประเพณีทำบุญของชาวล้านนาที่อาจแตกต่างกันเล็กน้อยในรายละเอียด แต่ละท้องถิ่น แต่มีความหมายและความมุ่งหมายเดียวกัน เป็นประเพณีเก่าแก่ที่มีมาตั้งแต่ครั้งพุทธกาล ปรากฏในธรรมบทขุทกนิกาย ว่า " พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญพระอรหันต์สาวกของพระองค์ คือพระโกณฑธานเถระ เป็นผู้โชคดีในการจับสลากได้ที่ 1 ซึ่งแม้แต่พุทธองค์ก็สู่ท่าน ไม่ได้ พระสาวกทั้งหลายมีความสงสัยว่าทำไมท่านจึงโชคดีเช่นนั้น พระพุทธเจ้าตรัสบอกแก่ภิกษุสงฆ์ทั้งมวลว่า โกณฑธานปรารถนาว่าถ้าเลือก อะไรแข่งขันอะไรขอให้ได้ที่ 1 เสมอ ดังนั้นชาตินี้โกณฑธานจึงเป็นผู้โชคดี

การถวายแบบจับสลากเกิดขึ้นในสมัยพุทธกาล ขณะที่พระพุทธเจ้าประทับ ณ พระเชตวันมหาวิหารนั้น วันหนึ่งนางกุมารีได้อุ้มลูก ชายวิ่งหนีนางยักขินีผู้มีเวรต่อกันหลายชาติ แล้วติดตามจะทำร้ายลูกของนาง นางเห็นจวนตัวจะวิ่งหนีไปที่อื่นไม่ได้จึงวิ่งเข้าไปในเชตวัน ไปพึ่ง พระพุทธเจ้า ขณะที่พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรม พระองค์ทรงตรัสสอนไม่ให้จองเวรต่อกัน นางทั้งสองเห็นชอบชั่วดี นางยักขินีรับศีล 5 แล้ว กราบทูลพระพุทธองค์ว่านางไม่รู้จะไปทำอะไรเพราะรักษาศีลเสียแล้ว ฝ่ายนางกุมารีเห็นดังนั้นจึงอาสาพานางยักขินีไปอุปการะ นางยักขินีจึง ตอบแทนอุปากระคุณแก่นางกุมารี โดยพยากรณ์บอกเรื่องอุตุนิยมวิทยา และการทำนาแก่นางกุมารี และยังได้บอกแก่ประชาชนทั่วไปจนร่ำรวย เพื่อตอบแทนคุณนางยักขินีคนเหล่านั้นจึงพากันเอาเครื่องอุปโภค บริโภค อาหารการกิน เครื่องใช้มามอบให้นางเป็นอันมากจนเหลือใช้ นางจึง มาทำเป็นสลากภัตต์โดยให้พระสงฆ์ทำการจับสลากอุปโลกนกรรมคือของที่ถวายมีทั้งราคามาก ราคาน้อย พระสงฆ์องค์ใดได้ของมีค่าน้อยก็อย่า เสียใจ ให้ถือว่าเป็นโชคดีของตนไม่ดี

การถวายแบบจับสลากของนางยักขินีนี้นับเป็นครั้งแรกแห่งประเพณีทำบุญสลากภัตต์ หรือทานสลากในพระพุทธศาสนา

ความสำคัญ

ประเพณีการทำบุญตานก๋วยสลากของชาวเหนือนับเป็นประเพณีทำบุญกลางบ้านที่ยิ่งใหญ่ และสำคัญยังเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่น มาจนทุกวันนี้ เป็นประเพณีที่ดีงดงามควรที่จะได้ช่วยรักษาและอนุรักษ์ไว้ เป็นประเพณีที่มีคติธรรมมาจากศาสนาพุทธที่มีแก่นสารที่สำคัญ คือ เป็นการสั่งสอนใจคนให้รู้จักบาปบุญคุณโทษ สอนให้สร้างความดีในชาตินี้เพื่อผลบุญในชาติหน้า สอนให้ลูกหลานมีความกตัญญูกตเวทีต่อพ่อแม่ ปู่ย่าตายายผู้ล่วงลับไปแล้วด้วยการตานก๋วยสลากสลาก และสามารถอุทิศผลานิสงส์นี้ไปเป็นเนื้อนาบุญแก่ผู้ตานก๋วยสลากเองเมื่อถึงแก่กรรมแล้ว พิธีกรรม ในวันก่อนพิธี 1 วันที่เรียกว่า วันดาสลาก เป็นวันพวกผู้หญิงจะจัดเตรียมสิ่งของปัจจัยเครื่องไทยทานเพื่อบรรจุในก๋วย (ตะกร้าไม้ไผ่) ที่พวกผู้ชายสานเตรียมเอาไว้ ด้านหน้าก๋วยสลากจะมี"เส้นสลาก" หรือข้อความจารึกชื่อผู้ถวาย พร้อมระบุด้วยว่า เพื่ออะไร สำหรับผู้ใด

ในวันทานสลาก พระภิกษุตามวัดต่างๆจะได้รับนิมนต์ให้มาร่วมรับการถวายทาน ชาวบ้านที่เป็นศรัทธาวัดที่ได้นิมนต์ก็จะนำก๋วย สลากด้วย กรรมการวัดมีหน้าที่จัดเตรียมสลากอีกชุดหนึ่งเท่ากับจำนวนก๋วยสลากที่ชาวบ้านจะถวาย เมื่อถึงเวลาก็นิมนต์พระสงฆ์ที่มาร่วมพิธีทุก รูปจับสลาก เมื่อแต่ละรูปได้เบอร์ใดก็จะออกเดินค้นหาต้นสลากที่วางไว้ เมื่อพบแล้วชาวบ้านก็จะถวายทานต้นสลาก หรือบางทีพระสงฆ์ก็อาจ อ่านชื่อศรัทธาตามเส้นสลาก เพื่อเรียกให้ศรัทธานำเอาก๋วยสลากไปถวาย พระสงฆ์จะให้พรเป็นอันเสร็จพิธี

สาระสำคัญ

- ทางคติธรรม การตานก๋วยสลาก จะสอนใจพระสงฆ์ และสามเณรมิให้ยึดติดในลาภสักการะทั้งหลายรู้จักการตัดกิเลสและวางเรื่อง ตัณหาทั้งหลาย

- หลักการทำบุญตานก๋วยสลากนั้นเป็นวิธีการปฏิบัติธรรมอย่างหนึ่งคือการบริจาคด้วยความบริสุทธิ์ใจรู้จักเสียสละเพื่อส่วนรวม ไม่เห็นแก่ตัว ไม่ยึดมั่นถือมั่นในลาภ ยศ สุข สรรเสริญ

- การตานก๋วยสลากแสดงถึงพลังความสามัคคีของชาวบ้านที่ร่วมมือร่วมใจกันทำบุญกุศลโดยพร้อมหน้ากัน สามารถนำเงินปัจจัย ต่างๆไปบำรุงพระศาสนา

สำหรับพีธตานก๋วยสลากของวัดดอนแก้วในปีนี้นั้นกระทำในวันพฤหัสบดีที่ 7 กันยายน 2549 ในตอนเช้า มีการทำบูญตามเจตนาของศร้ทธาตามใจบำบูญอย่างไหนก็ได้บุญหมด สำหรับตอนบ่ายจะมีการตานต้นเงินร่วมด้วยช่วยกันของศรัทธาวัดดอนแก้ว ใครจะทำบูญเท่าไรก็แล้วแต่ใจของท่านด้วยเช่นกันไม่มีการบังคบ ตามเจตนากุศล บุญทำอย่างไรก็ได้เท่าไรก็ได้ย่อมได้บุญเพราะบุญอยู่ที่ใจ ทำแล้วสบายใจย่อมได้บุญเสมอนะโยม

พระมหาอุดม อุตตโม วัดดอนแก้วอ.สารภี จ.เชียงใหม่